Leven en werken in de Kempen

Gil Tack is historisch demograaf, stads- en museumgids in Turnhout en redactielid van Het Bezemklokje, het tijdschrift van de gelijknamige Heemkundekring Turnhout. Nadat zij het boek Ziekte en zorg in de Kempen. Renier Snieders, geneesheer in de 19de eeuw in 2015 had gepubliceerd, bleef haar de vraag naar de levensomstandigheden van de gewone man en de maatschappelijke veranderingen door de opkomende industrialisering in de Kempen beroeren.

Gil Tack stuitte tijdens haar opzoekingswerk op een schriftelijke enquête uit 1886 in opdracht van de Belgische overheid over de industrie in België. Van de tienduizend lijsten met honderd vragen, niet alleen aan werkgevers, maar ook aan arbeiders gericht, werden slechts 343 (3,5%) enquêtes beantwoord. Onder de deelnemers bevonden zich de eigenaars van twee steenbakkerijen in Beerse: Eduard Descamps en Leopold Sérigiers. Tijdens een voor iedereen toegankelijke bijeenkomst van de Commissie van de Arbeid op het stadhuis van Turnhout werden de schriftelijke antwoorden aangevuld en verduidelijkt. Spijtig, maar wel zeer begrijpelijk was het zeer geringe aandeel van de eenvoudige arbeiders in het onderzoek. Toch schetsen de resultaten een aangrijpend beeld van de povere werkomstandigheden, de relaties tussen de werknemers en hun patroons, de leefomstandigheden van de arbeiders en hun intellectuele en morele situatie.

Om een idee te krijgen van de verschillen tussen de industrie in de stad en die in een plattelandsgemeente als Beerse, maakte de auteur vergelijkingen tussen de situaties in de papiernijverheid in Turnhout en Schaarbeek en in de steenbakkerijen in Beerse en Boom. Boeiend voor ons is vooral de kijk op het arbeidsklimaat, dat in het laatste kwart van de 19de eeuw in ons dorp plotseling veranderde door de opkomst van de eerste industriële steenbakkerijen en Beerse deed evolueren van een landbouwdorp naar een industriegemeente.

Voor wie het ontstaan en de betekenis van de steenbakkerijnijverheid in ons dorp beter wil leren begrijpen, is dit boek zeker een boeiende aanvullende bron van informatie.Leven & werken in de Kempen De eerste fabriekswerkers tussen 1870 en 1886 werd uitgegeven door Brepols Publishers in Turnhout, telt 240 bladzijden en kost 25 euro.