Een eeuwenoude traditie

In 1983, tijdens een bestuursvergadering van Heemkundige Kring De Vlierbes, kwam meester Jos Geerts met het idee om een jaarlijkse traditie toe te voegen aan de activiteiten van de vereniging. In vele families werd met nieuwjaar aan de familieleden een peperkoek gegeven in allerlei vormen en maten. Op 31 december 1983 startte De Vlierbes met de eerste bedeling op het Gemeenteplein: 1200 sneden peperkoek in 1983, 800 in 2018. Ook dit jaar zullen enkele bestuursleden van De Vlierbes peperkoek uitdelen aan de jeugdige zangers om hen geluk en voorspoed toe te wensen voor het jaar 2020. De ouders die meekomen, wensen we hetzelfde toe met een Beers Vlierke.

Typisch voor de nieuwjaarsperiode zijn de hartvormige peper- of lekkerkoeken. Deze peperkoeken worden versierd met chocolade of suikerglazuur en het zijn meestal de grootouders die zo’n koek schenken aan hun kleinkinderen of andersom. Dat de peperkoek in de vorm van een hart wordt gemaakt, heeft te maken met de symboliek ervan: een hart symboliseert namelijk het leven.

In 1625 vinden we in de rekeningen van de Sint-Lambertuskerk een vermelding dat de pastoor ‘36 pont peperkoek’ in Antwerpen liet halen om met Pasen aan de communicanten uit te delen. Volgens een aloude traditie begon dan pas het nieuwe jaar. In het midden van de 16de eeuw begon Nieuwjaar in verschillende streken op een andere datum: op 1 maart, op Pasen, op kerstdag of op 1 januari. In 1563 besliste de Franse koning Karel IX dat 1 januari voortaan nieuwjaarsdag zou zijn. Op 16 juni 1575 nam Luis de Requesens y Zúñiga dezelfde beslissing voor de Zuidelijke Nederlanden. Na de invoering van de gregoriaanse kalender in 1582 haalde 1 januari het als nieuwjaarsdag in steeds meer landen in Europa en daarna in de hele wereld, met vandaag toch nog steeds als grote uitzondering het Chinese nieuwjaar.

Oorspronkelijk werd in sommige streken acht dagen na Kerstmis de besnijdenis van Christus herdacht, maar daaraan wordt al lang geen aandacht meer geschonken. Nieuwjaar is dus geen uitsluitend christelijke feestdag, want alle levensbeschouwingen vieren de overgang van oud naar nieuw. De eerste bekende bronnen omtrent peperkoek vinden we terug in het oude Egypte, waar een koek werd gemaakt van granen, specerijen en honing. Voor de Grieken was honingkoek zo belangrijk, dat ze hem jaarlijks offerden om de goden goedgezind te stemmen. Ook de Romeinen namen die traditionele zoete koek graag over en verfijnden het recept met wat peper en gedroogd fruit. Nadien verdween de koek een tijdje uit de Europese keuken om daarna in de middeleeuwse kloosters weer op tafel te komen. En vandaag smullen jong en oud er bij ons nog steeds van en niet alleen op Nieuwjaar.