“Aauw mojjerke, ik kan ni noaie, ik kan ni stoppe, ‘k kan niks, hedde niks?” Zo klonk het vroeger op 28 december in Turnhout. De Kempen kennen vele bedelzangtradities. De vier Kempense erfgoedcellen hebben deze verzameld op een online platform, maar de lijst is zeker nog niet volledig en kan nog worden aangevuld met voorlopig onbekende tradities.
Driekoningen en Nieuwjaarke Zoete zijn bekend, maar in de Kempen worden ook nog andere bedelzangtradities in ere gehouden. “De Kempen hebben een heel rijke en gevarieerde bedelzangcultuur”, zegt Janna Lefevere van erfgoedcel Stuifzand. “Bijna ieder seizoen is er wel ergens een dorp waar er wordt gezongen. In februari zingen ze Goriën in Schoonbroek (Retie). Daarmee zetten ze er de lente in. Op het einde van de zomer trekken de kinderen van Hoogstraten al zingend en verkleed in stoet door de straten om Begijntjes Laat Besluit te vieren. In Retie wordt de Kempense winter in september al feestelijk ingezet met Krik Krak, terwijl in Dessel vroeger sprake was van Kaarske in de Lantaarn, wat verwijst naar de eerste zin van het lied dat dan werd gezongen.”
De Kempense erfgoedcellen brachten de voorbije maanden al deze bestaande en verdwenen bedelzangtradities en de gebruiken die erbij horen, in kaart. Ze bundelden alle informatie op de website www.zing-ze.be. Op die website lees je waar de tradities vandaan komen, wie ze nog beoefent, hoe ze in de loop der jaren zijn geëvolueerd en er is een overzichtskaart, waarop te zien is welke tradities waar nog worden beoefend. “We verzamelden per traditie ook fotomateriaal en audiobestanden, zodat je de liedjes kunt beluisteren”, licht Annelies Tack van Kempens Karakter toe. “Hier en daar vind je zelfs een bewegend beeld of een partituur.”
Educatieve pakketten
www.zing-ze.be biedt ook een pagina met educatieve pakketten aan met een handleiding voor de leerkracht, knutseltips en ideeën om zelf aan de slag te gaan met de verschillende bedelzangtradities. Ook een recept voor een driekoningentaart ontbreekt niet. Wat we wel missen, is wat informatie over het verdwenen Turnhoutse gebruik om op 28 december, de dag van de Onnozele Kinderen, te gaan zingen. Die dag verkleedden de kinderen zich als oude vrouwtjes en trokken ze de straat op met de tekst die in de inleiding staat, maar waar in latere versies het stoppen (van sokken) werd vervangen door het stikken (met een naaimachine). In het Turnhoutse stadsarchief is hierover helaas niets terug te vinden. “Een oproep zou fijn zijn”, zegt stadsarchivaris Bart Sas. “Wie heeft nog foto’s, geluidsopnames of informatie over deze traditie? Bezorg ze ons.”
Op zoek naar Onnozele Kinderen
In Gazet van Antwerpen van 2 januari 1997 vinden we wel iets. Jos Smits, toenmalig voorzitter van de heemkundekring van Rijkevorsel, wist dat kinderen eertijds niet op oudjaar of nieuwjaarsdag, maar wel op 28 december de straat optrokken. “Onnozele Kinderen werd in heel Vlaanderen gevierd. Momenteel wordt deze traditie vooral in de streek rond Turnhout nog goed in ere gehouden”, besloot hij. Annelies Tack vindt wat terug in de traditiefiche rond Nieuwjaarke Zoete: “De ongeschreven regel van vroeger was dat het zingend rondgaan voor geld was toegestaan binnen de twaalf dagen van feestvreugde tussen Kerstmis en Driekoningen. De bedelzangtraditie gelinkt aan Onnozele Kinderen staat nog niet op onze website, omdat ze nog niet op onze radar stond als praktijk die in onze regio werd beoefend. Maar onze website kan nog groeien. Uitgedoofde, maar ook nieuwe tradities, lokale verhalen, beeldmateriaal…: we kijken ernaar uit.